Ilustracja wpisu: Ter-burg, Wikimedia Commons, źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Share_lightpainting.jpg, CC BY-SA 4.0
Wpis jest tłumaczeniem tekstu znajdującego się pod adresem: https://blog.wikimedia.org/2016/08/23/wikidata-glam/
Jako projekt oparty na współpracy, Wikidata stale poszukuje nowych partnerów, by wspólnie uzupełniać luki w zgromadzonych danych. Każda z wymienionych wyżej inicjatyw potrzebuje pomocy w dopasowaniu danych w ważnych zbiorach do danych znajdujących się w bazie Wikidata lub pomocy społeczności Connected Open Heritage w uszeregowaniu pod względem ważności kolejnych źródeł danych o dziedzictwie, aby je pozyskać i przygotować do udostępnienia w Wikidata.
Podczas Wikimanii 2016 w Esino Lario, dorocznego spotkania Fundacji Wikimedia, wiele miejsca poświęcono tematyce ustrukturyzowanych danych, którą podejmuje nowa społeczność Fundacji Wikimedia – Wikidata.
Wikidata wykorzystuje kolekcję danych gromadzonych i porządkowanych przez wolontariuszy Wikipedii w ciągu ostatnich piętnastu lat, aby stworzyć wielojęzyczną, zsieciowaną, otwartą i uporządkowaną bazę danych, która będzie użyteczna i przyjazna zarówno dla ludzi, jak i dla komputerów. Wikidata pozwala społecznościom wolontariuszy na wykorzystanie możliwości wielojęzycznej i globalnej współpracy Wikipedii, dzięki czemu możliwe będzie indeksowanie i opisywanie tematów tak zróżnicowanych, jak żywność, obrazy i medycyna dla całej ludzkości, a nie tylko dla użytkowników wybranego języka czy mieszkańców danego regionu.
Wikidata służy nie tylko łączeniu poszczególnych wersji Wikipedii i grup językowych, którym służą te wersje, ale pozwala na łączenie różnych baz danych i zbiorów informacji, umożliwiając komputerom i oprogramowaniu dostrzeganie połączeń między setkami źródeł danych. Kilka prezentacji podczas Wikimanii skupiało się właśnie na tych najważniejszych korzyściach, jakie Wikidata może przynieść naszej współpracy z organizacjami zajmującymi się dziedzictwem kulturowym.
Dane ustrukturyzowane za pośrednictwem Wikidata pozwalają Wikipedii współpracować z instytucjami publicznymi działającymi w sektorze GLAM na niewyobrażalną dotąd skalę. Wikidata wykorzystuje niemal dziesięcioletnie doświadczenia oraz setki przykładów aktywnej współpracy z galeriami, bibliotekami, archiwami i muzeami w ramach programu GLAM-Wiki, a także innymi społecznościami, które dzięki takim projektom jak Wiki Lubi Zabytki czy rezydencje przedstawicieli Fundacji Wikimedia przy UNESCO dbają o zachowanie dziedzictwa światowego.
Instytucje dziedzictwa porządkują metadane
Najlepszym sposobem gromadzenia i ewidencji kolekcji obiektów dziedzictwa kulturowego jest opisywanie tych materiałów za pomocą uporządkowanych informacji zwanych metadanymi. Organizacje z sektora GLAM używają wielu różnych standardów metadanych, ponieważ dzięki temu te zbiory są bardziej użyteczne i łatwiejsze do przeszukiwania w lokalnym kontekście.
Dzięki internetowi dostęp do tych zbiorów danych może być możliwy na całym świecie. Instytucje zdają sobie sprawę, że ich zbiory mogą być bardziej użyteczne, gdy będą powiązane z innymi zbiorami na całym świecie. Tworzenie otwartych, ustrukturyzowanych danych dotyczących ich zbiorów zwiększa ich wpływ na świat.
Wysiłki tego rodzaju są podejmowane przede wszystkim przez organizacje, które centralizują i agregują zbiory danych, takie jak Europeana, DPLA i Trove. Wikidata wypełnia jednak ważną lukę w prowadzonych działaniach. Wolontariusze łączą obiekty z dowolnego zbioru z całego świata i zapewniają im jeszcze szerszy, globalny kontekst, integrując nowe informacje z Wikipedią i innymi bazami badawczymi.
Co by było, gdybyśmy zebrali wszystkie obrazy?
Instytucje dziedzictwa doceniają, że Wikidata może stać się bazą danych, która obejmuje całe światowe dziedzictwo kulturowe. To baza, która łączy dane znalezione na stronach internetowych instytucji. Dzięki temu powstaje jeden wspólny rekord, który można przeszukiwać w jednym miejscu, korzystając z zasobów każdej z instytucji.
Większość instytucji dziedzictwa nie posiada wystarczającej liczby pracowników, aby móc opracować odpowiednią liczbę metadanych dla wszystkich pozycji zgromadzonych w ich własnych zbiorach ze względu na stale zwiększającą się trudność w pozyskiwaniu finansowania publicznego. Pozwoliłoby to skrócić czas poszukiwania informacji o artystach, pisarzach i innych twórcach. Większość dużych instytucji gromadzi dzieła setek, jeśli nie tysięcy artystów. Wikidata pozwala nam połączyć wszystkie bazy danych, które mówią o każdym z autorów, umożliwiając instytucjom korzystanie z badań prowadzonych przez inne instytucje i organizacje zajmujące się dziedzictwem kulturowym.
Wystarczy wyobrazić sobie jeden katalog zawierający wszystkie obrazy świata! Osoby pasjonujące się sztuką, od ekspertów i studentów historii sztuki, aż po ludzi starających się zaplanować swoją kolejną wycieczkę do muzeum, będą w stanie wybrać muzeum zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, rozpocząć rozmowy z ekspertami muzealnymi i zdobywać wiedzę na temat dzieł, których nigdy nie zobaczyliby na wystawie. Wolontariusze Fundacji Wikimedia zaczęli pracę nad osiągnięciem tego celu, który został zatytułowany „WikiProject Sum of All Paintings”.
W ramach projektu jeden z jego liderów – Maarten Dammers, współpracuje z instytucjami na całym świecie, które posiadają kolekcje sztuki. Wszystko po to, aby uczynić je bardziej dostępnymi. Dla Maartena głównym celem jest zebranie informacji na temat każdego obrazu godnego uwagi.
Zespół projektu Sum of All Paintings zebrał już kilkadziesiąt katalogów kolekcji z całego świata – od fińskiej Galerii Narodowej po Metropolitan Museum of Art i Galerię Sztuki Nowej Południowej Walii w Australii. Niedawno zespół skupił się także na projekcie prowadzonym przez Sandrę Fauconnier z Belgii. Z pomocą wolontariuszy takich jak Dammers, Fauconnier pracowała z ośmioma najważniejszymi flamandzkimi muzeami i właścicielami kolekcji sztuki, aby połączyć ich kolekcje sztuki z bazą Wikidata. Projekt zakończył się sukcesem, gdyż dane o zasobach belgijskich muzeów połączono z danymi dotyczącymi sztuki na całym świecie. Ta współpraca została uznana za najlepszy przykład rozbudowywania globalnego katalogu danych o dziedzictwie.
Zespół Wikidata ma ambicje, aby połączyć każdy znaczący obraz z twórcą i właściwą kolekcją. Do bazy Wikidata dodawane są również ważne obrazy znajdujące się w prywatnych kolekcjach na podstawie informacji i skanów lub zdjęć przesyłanych do Wikimedia Commons przez domy aukcyjne, a także na podstawie katalogów twórczości poszczególnych artystów. Tak jak blisko sto lat temu jeden z historyków sztuki postanowił zaktualizować katalogi opracowane przez dziewiętnastowiecznego historyka sztuki dotyczące XVII-wiecznych malarzy, tak Jane Darnell zaczęła aktualizować te informacje znajdujące się w bazie Wikidata w 2016 roku.
Powyższa mapa wskazuje, gdzie można znaleźć obrazy znajdujące się obecnie w bazie Wikidata (http://tinyurl.com/zqjz6q2).
Kiedy katalogi dzieł poszczególnych artystów i kolekcje dzieł sztuki zostaną wprowadzone do bazy Wikidata, staną się częścią znacznie szerszego kontekstu. Za pomocą prostego zapytania w bazie Wikidata można znaleźć zarówno powiązania, jak i informacje na temat grup obrazów danego artysty, a także kolekcji – w innym wypadku nie byłyby to możliwe. Według Fauconnier „możemy teraz stworzyć mapę miejsc, w których znajdują się obrazy na całym świecie (zob. interaktywna mapa powyżej), tworzyć wizualizacje, które wskazują schematy tego, co przedstawiają dzieła sztuki, lub tworzyć pełne katalogi prac poszczególnych artystów dzięki zaledwie kilku linijkom kodu”.
Jeśli muzea lub inne instytucje będą chciały usprawnić kontekstowe badania nad dziełami sztuki za pomocą kilku linijek kodu, można zorganizować konkurs, który zainspiruje do tego naukowców. Na początku 2016 roku Europeana zorganizowała konkurs dotyczący 280 dzieł sztuki w ramach projektu “Europeana 280”. Jego celem było opracowanie opisów dziesięciu dzieł sztuki z każdego z 28 krajów UE, w niemal wszystkich językach urzędowych.
Osoby o mniejszych umiejętnościach technologicznych mogą skorzystać z aplikacji internetowych oferowanych przez instytucje dziedzictwa, które wykorzystują te dane, umożliwiając szybkie filtrowanie zbiorów wśród dostępnych materiałów. Programista i historyk sztuki Benoît Deshayes opracował przykładową aplikację będącą uniwersalnym katalogiem prac o nazwie Crotos. Dzięki tej aplikacji niemal każdy może skorzystać z pracy wykonywanej przez wolontariuszy projektu Sum of All Paintings, przeglądając ponad 40 000 obrazów i 14 000 innych dzieł sztuki w zbiorach projektu. W tym momencie muzea sztuki na całym świecie stają się dostępne na wyciągnięcie ręki, za darmo i bez barier!
Poza tradycyjnymi zbiorami instytucji dziedzictwa
Kultura nieustannie kształtuje otaczający nas świat, co znajduje swój wyraz w muzyce, sztuce, tańcu, zabawie i wielu innych formach; każda z nich odwołuje się jednak do wielu innych aspektów rzeczywistości i naszego wspólnego dziedzictwa. Społeczność Fundacji Wikimedia stale pracuje nad tym, by dzielić się wiedzą o kulturze i zachować szeroko rozumiane dziedzictwo, w zakresie określonym przez UNESCO, a nie jedynie to gromadzone w muzeach i archiwach.
Społeczność Connected Open Heritage współtworzą zespoły, które wcześniej realizowały między innymi takie projekty, jak Wiki Lubi Zabytki (konkurs fotograficzny polegający na wykonywaniu fotografii wszystkich światowych zabytków). Connected Open Heritage gromadzi narzędzia, które umożliwiają wprowadzanie danych o dziedzictwie kulturowym znajdującym się poza zbiorami muzealnymi do bazy Wikidata. Łączać nie tylko rzadkie przedmioty przechowywane przez muzea, ale także niezliczone inne przejawy dziedzictwa, możemy stworzyć spójny indeks naszej pamięci kulturowej.
Już teraz społeczność zgromadzona przy Fundacji Wikimedia aktywnie pracuje nad uruchomieniem procesu integracji tych danych. Za przykład integracji tak zróżnicowanych danych może tu posłużyć współpraca z UNESCO, zainicjowana podczas rezydencji wikipedysty Johna Cummingsa. UNESCO zwróciło się do społeczności Fundacji Wikimedia o poprawianie danych i opisów obiektów dziedzictwa przyrodniczego, które są wpisane na listę rezerwatów biosfery. Wprowadzenie tych obszarów chronionych do bazy Wikidata pozwoliło ustalić, które z nich nie zostały opisane w Wikipedii w języku angielskim lub innym i przekazać informacje na ich temat szerszej publice. Bez tych danych te naturalne tereny mogłyby zostać zignorowane przez społeczność Wikipedii.
Podobnie jest w przypadku wykładów w ramach konferencji TED, które inspirują ludzi na całym świecie do otwierania swoich umysłów i zmiany poglądów na świat. Dzięki współpracy z organizacją TED Conferences, która zaprosiła na rezydencję dwóch wikipedystów, wykorzystano bazę Wikidata w celu upewnienia się, że sylwetki prelegentów TED znajdują się w Wikipedii. Dzięki dodaniu informacji o prelegentach na konferencjach TED do bazy Wikidata możemy zacząć analizować, w jaki sposób mówcy ci są połączeni z szerokim światem biznesu, filantropii, nauki czy kultury. TED również może uzupełnić swoje dane poprzez połączenie ich z bazą Wikidata. Na przykład mogą oni skorygować biografie prelegentów, jeśli porównanie danych wykaże, że w bazie Wikidata dany prelegent figuruje jako martwy. Ponadto zorganizowano wyzwanie pisarskie, które zaowocowało tym, że ponad 500 artykułów Wikipedii wzbogaciło się o zdjęcia prelegentów TED.
Możliwości wykorzystania bazy Wikidata, jak te opisane powyżej, stają się zachętą dla różnych instytucji. Yle, fiński telewizyjny nadawca publiczny, rozpoczął wykorzystywanie Wikidata do oznaczania swoich programów znajdujących się w archiwach cyfrowych. Łącząc bazę danych o swoich produkcjach z bazą Wikidata, organizacja nie tylko oznacza swoje własne dzieła ułatwiając ich wyszukiwanie, ale także łączy je z ogromnym, wielojęzycznym zasobem wiedzy opracowanym dzięki Wikipedii w bazie Wikidata. W rezultacie Yle aktywnie przyczynia się do zachowania dziedzictwa. Łączenie usprawnień oferowanych przez bazę Wikidata do codziennych działań redaktorów i montażystów pozwala na natychmiastowe udostępnienie ich wiedzy kolejnym zainteresowanym.
Co dalej?
W angielskiej wersji Wikipedii można znaleźć esej opisujący fakt, że ludzkość ma ograniczony czas na gromadzenie informacji o świecie, ponieważ to dziedzictwo może zostać utracone w wyniku wojen, katastrof, wyginięć lub wielu nieprzewidzianych wydarzeń. Baza Wikidata może umożliwić łączenie materiałów, które w najwyższym stopniu wymagają uznania, konserwacji i dokumentacji. Eksperci zgromadzeni w instytucjach dziedzictwa zebrali i zbadali znaczną część światowego dziedzictwa kulturowego. Nadszedł czas, aby połączyć te wysiłki i stworzyć jedno miejsce, w którym obrazy, rezerwaty biosfery, inspirujące idee i każdy element kultury może być połączony w jedną sieć.
Jako projekt oparty na współpracy baza Wikidata stale poszukuje nowych partnerów w celu uzupełnienia luk w zgromadzonych danych. Każda z inicjatyw reprezentowanych przez autorów tego tekstu potrzebuje pomocy w dopasowaniu danych z ważnych zbiorów do istniejących wpisów w bazie Wikidata lub pomocy społeczności Connected Open Heritage w uszeregowaniu pod względem ważności kolejnego źródła danych kulturowych w celu ich ukierunkowania i udoskonalenia. Czas, aby wszyscy zaangażowali się, aby wykorzystać te możliwości.